Onderzoek naar de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen in de Peel:
“Een deken van pesticiden over de Peel”
[9-apr-2025] Een inventariserend onderzoek van Werkgroep Behoud de Peel (WBdP) rechtvaardigt de conclusie dat er een deken van landbouwpesticiden over de Peel hangt. Monsters uit drie (Natura 2000) Peelgebieden zijn geanalyseerd door het gerenommeerde onderzoekslaboratorium Eurofins. De resultaten zijn zorgwekkend. Niet alleen worden er tot diep in de Peelgebieden pesticiden gevonden; ze komen ook nog eens in hoge concentraties voor. Daarnaast zijn er zelfs bestrijdingsmiddelen aangetroffen die al lang zijn verboden in Nederland, of zelfs nooit legaal zijn toegelaten. WBdP heeft provincies Limburg en Noord-Brabant verzocht om handhavend op te treden, vanwege het gebruik van pesticiden rondom de Peelgebieden zonder natuurvergunning.
De Peel staat er slecht voor
De Peel is een kwetsbaar Natura 2000-gebied, waar de oorspronkelijke hoogveenvegetatie en de daarmee samenhangende biodiversiteit dreigt te verdwijnen. De Peel hoort nat en voedselarm te zijn en is op basis van de Europese Natura 2000-wetgeving op papier goed beschermd. Helaas schiet de bescherming in de praktijk tekort. Er is te veel stikstofneerslag en de Peel heeft te lijden onder verdroging. Daarnaast wordt het gebied steeds meer bedreigd door intensieve teelten. Daar waar het Peelgebied voorheen veelal gekarakteriseerd werd door graslanden ten behoeve van de melkveehouderij, rukt de intensieve akkerbouw nu steeds verder op. Deze vorm van akkerbouw is niet alleen veel water-intensiever, maar er worden ook veel meer bestrijdingsmiddelen gebruikt. Daarom pleit WBdP al jaren voor overgangsgebieden rondom de Peel, waarin een vorm van extensieve veeteelt en landbouw wordt bedreven die niet ten koste gaat van de Peelgebieden.
Onderzoek naar de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen
WBdP is bezorgd dat bestrijdingsmiddelen uit de landbouw terechtkomen in de Peel. Wetenschappelijk onderzoek heeft namelijk aangetoond dat bestrijdingsmiddelen slecht zijn voor de natuur. Om te achterhalen wat de situatie in de Peel is, heeft de Werkgroep in oktober 2024 in verschillende beschermde delen van de Peel eikenbladmonsters genomen van zomereiken. Deze zijn door een gerenommeerd laboratorium geanalyseerd op de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen.
In de monsters is de aanwezigheid van 668 verschillende bestrijdingsmiddelen en hun omzettingsproducten onderzocht. Van deze 668 stoffen werden 46 verschillende bestrijdingsmiddelen aangetroffen, in concentraties die varieerden van 0,54 microgram (terbutylazin) per kg droge stof tot 1426,9 microgram (propamocarb-hydrochloride) per kg droge stof. Vrijwel alle gevonden stoffen zijn afkomstig uit de landbouw. Alleen de stoffen DEET en permethrin zijn niet toegelaten voor behandeling van gewassen, maar worden wel gebruikt in de agrarische sector.
Belangrijkste bevindingen
- De gesommeerde concentratie van bestrijdingsmiddelen in de Peel was gemiddeld 3,8 maal hoger t.o.v. concentraties gevonden in natuurgebieden in Drenthe en op de Veluwe.
- Op basis van 82 metingen in de Peel en elders (Drenthe, Veluwe en Noordrijn-Westfalen)) kon de relatie worden vastgesteld tussen de afstand van natuurterreinen tot akkerbouwland en de contaminatie van bladen van struiken en bomen met bestrijdingsmiddelen: hoe verder verwijderd van de akkers, hoe lager de gemeten concentraties bestrijdingsmiddelen.
- Het aangetroffen insecticide pyridaben is sinds 2004 verboden in Nederland.
- Het aangetroffen insecticide trimethacarb (345-) is een stof die nog nooit legaal op de markt is geweest in Nederland.
- Propamocarb hydrochloride werd nabij een aardappelveld vastgesteld in een extreem hoge concentratie van bijna 1400 microgram per kilo droge stof aan eikenblad. Dat is boven de maximum residulimiet (MRL) van 300 microgram per kg versgewicht voor aardappels voor menselijke consumptie.
Conclusies
- Uit het onderzoek blijkt dat in de Peel (veel) hogere concentraties pesticiden worden gevonden dan in natuurgebieden in Drenthe en de Veluwe.
- Gezien de gemeten concentraties van de bestrijdingsmiddelen en hun reactieve eigenschappen is het vrijwel ondenkbaar dat zij geen negatieve invloed hebben op de biodiversiteit van de Peel; het is b.v. zeer waarschijnlijk dat de relatief hoge gemeten gehaltes aan permethrin ernstige schade kunnen toebrengen aan vlinders.
- De inrichting van ruime bufferzones van 2-3 kilometer rondom de Peel kan de belasting van de Natura-2000 gebieden met bestrijdingsmiddelen significant verminderen.
- De vervuiling van Natura 2000-gebieden met bestrijdingsmiddelen kan ook verminderd worden door de meest vluchtige middelen, zoals fluopyram, prosulfocarb, folpet en triallaat te verbieden. Deze vluchtige middelen kunnen zich makkelijker over grotere afstanden verspreiden.
- De eikenbladen zouden op één locatie niet geschikt zijn geweest voor menselijke consumptie (als ze consumeerbaar zouden zijn geweest). De zeer hoge concentratie van ca 1400 microgram propamocarb hydrochloride per kg droge stof moet een sterk ontwrichtende invloed hebben op het gehele ecosysteem op die plaats in de Groote Peel. Deze stof heeft hormoonverstorende eigenschappen en is mogelijk neurotoxisch.
(Juridische) vervolgstappen
Dit onderzoek heeft aangetoond dat bestrijdingsmiddelen vanuit de landbouw terug worden gevonden in de Peel. Volgens de wet mogen er echter geen activiteiten zonder vergunning worden uitgevoerd, waarvan niet met 100% zekerheid vaststaat dat die de kwaliteit van Natura 2000-gebieden niet verslechteren. En aangezien nog niet bekend is welke effecten de (cocktails van) pesticiden hebben op de natuur in de Peel, is die 100% zekerheid er niet. In dat geval schrijft de wet voor dat voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen een vergunningstraject moet worden doorlopen waarbinnen middels een passende beoordeling de eventuele negatieve effecten van het gebruik van de pesticiden moet worden uitgesloten. Dit is op 2 april 2025 nogmaals bevestigd door een uitspraak van de Raad van State. WBdP heeft middels handhavingsverzoeken aan de provincies Limburg en Noord-Brabant verzocht om op te treden tegen het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de nabije omgeving van de beschermde Peelgebieden om te voorkomen dat er nog meer bestrijdingsmiddelen in de Peel terechtkomen.
Dankwoord
Werkgroep Behoud de Peel is een vrijwilligersorganisatie, die de jarenlange inzet voor het behoud van het waardevolle Peelgebied alleen kan volhouden dank zij de steun van talrijke supporters en donateurs. Voor dit specifieke onderzoek naar pesticiden in de Peel gaat onze speciale dank uit naar Advocaat van de Aarde die dit onderzoek mede mogelijk heeft gemaakt.